Bezpieczna prywatność dziecka

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Od najwcześniejszych lat dziecko powinno być uczone ochrony przed naruszaniem intymnych
granic, tak przez osoby obce jak i bliskich. Profilaktyka powinna dotyczyć zapobiegania przemocy
seksualnej przed jej wystąpieniem oraz gdy już do niej doszło. Powinna być skierowana do dzieci i
ich rodziców, wychowawców i nauczycieli, do całego społeczeństwa. Uczmy dzieci (i oczywiście
ich rodziców!) jak mają zachowywać bezpieczeństwo w domu i w rodzinie, ponieważ najwięcej
przemocy seksualnej dzieci doznają właśnie od osób najbliższych. Wpajamy (rodzicom też!) zasady
bezpieczeństwa obowiązujące poza domem. Wielu dorosłych przez całe swoje życie nie nauczyło
się reagowania, kiedy ktoś narusza prywatne granice, ponieważ nie rozróżniają dotyku
dobrego
(ciepłego i bezpiecznego), od dotyku
złego
(związanego z agresją i przemocą fizyczną ze strony
osób dorosłych i innych dzieci), od dotyku
intymnego
(1. związanego z naruszeniem przez sprawcę
prywatnych granic dziecka poprzez dotykanie jego ciała, w tym miejsc intymnych, erogennych,
które zakryte są majtkami i koszulką bez świadomej zgody osoby dotykanej – jest to przemoc
seksualna; 2. związanego z intymnym dotykaniem się osób dorosłych, gdy obydwie wyrażają na to
świadomą zgodę) oraz dotyku także intymnego ale dotyczącego niezbędnej
pielęgnacji
i zabiegów
medycznych.
Profilaktyka obejmuje działania skierowane na:
•
Dzieci
•
Dorosłych (bez nich dzieci nie mają szans)
•
Sytuację przed wystąpieniem przemocy (zapobieganie przemocy)
•
Sytuację po wystąpieniu przemocy (zapobieganie konsekwencjom i zmniejszanie ich
nasilenia)
•
Sytuację w domu
•
Sytuację poza domem
•
Ochronę przed bliskimi
•
Ochronę przed autorytetami
•
Ochronę przed obcymi
Bezpieczeństwo w domu
Nauczmy dziecko, aby nie mówiło nikomu, że jest samo w domu i nie wpuszczało obcych do
mieszkania, gdy nie ma opiekunów. Wszystkie dzieci bardzo dobrze wyuczone są tego, że należy
szanować starszych i słuchać ich, niezależnie od tego co robią. Bezpieczniej i zdecydowanie
rozsądniej jest nauczyć dziecko, że nie może ono robić wszystkiego o co poproszą dorośli (lub inne
dzieci), jeżeli w tej prośbie jest coś niepokojącego, zaskakującego i nieprzyjemnego i jeżeli nie wie
o niej mama albo tato (lub inny zaufany opiekun).
Pozwólmy dziecku rozwijać i pielęgnować jego naturalną potrzebę posiadania prywatności i
reagowania na różne sytuacje słowem „NIE”. Możemy zacząć od najbardziej podstawowej (i raczej
oczywistej) informacji, że nikomu nie wolno bez zgody dziecka i używać jego osobistych rzeczy,
np. szczoteczki do zębów, czy ręcznika, i dziecko nie może czyścić zębów szczoteczką innej osoby.
Większość dzieci, którym wpaja się od najwcześniejszych lat (a nawet miesięcy) te zasady może
zadziwić dorosłych swoim rozsądkiem. Jeszcze nie potrafią one dobrze mówić, a już głośno
„krzyczą” – „to nie mój ręcznik, tym innym nie chcę się wycierać” lub „mamo gdzie jest twój
ręcznik, tym się nie wycieraj to mój”. Należy pukać do drzwi pokoju dziecka, gdy się do niego
wchodzi i powiedzieć „jeżeli Ty lub ja zamykam drzwi swojego pokoju, to oznacza to dla innych:
proszę pukać zanim wejdziesz
”. Znałam dziecko, które od najmłodszych lat zamykało się w swoim
pokoju tak dla zabawy i wołało wówczas „mamo wejdź do mnie”. Gdy rodzić chciał wejść do tego
pokoju bez pukania, dziecko to natychmiast trzaskało drzwiami i zamykało je przed nosem
zdezorientowanego opiekuna, gdy natomiast zapukał, wpuszczało go do pokoju z uśmiechem i
mówiło „bardzo proszę”. Ono także szybko nauczyło się pukać do pokoju rodzica, gdy on siedział
w nim zamknięty, mówiąc „puk, puk czy mogę wejść”.
Rodzic ma nauczyć się rozpoznawać naturalny wstyd dziecka, który rozwija się około 5 – 6 roku
życia. Gdy mówi ono: „Mamo ja sama chcę się kąpać”, mama i tato mają respektować to życzenie i
jeżeli to konieczne, czuwać z odległości nad bezpieczeństwem dziecka w łazience. Mówimy tu o
dzieciach małych, starszym zaufajmy, że już nic sobie nie zrobią w wannie, no i nawet jeżeli
dwunastolatek niedokładnie wymyje uszy to świat się nie zawali! Dzieci, u których ten wstyd został
niezauważony we wczesnym dzieciństwie mogą zatracić instynkt ochraniania swojego ciała przed
niechcianym dotykaniem i w związku z tym mogą być bardziej narażone na wykorzystanie w
dalszym życiu.
Od prywatnej szczoteczki do zębów stopniowo przechodzimy do intymnych części ciała. Trzeba
nauczyć dziecko, aby nie pozwalało, żeby osoba obca lub ktoś z rodziny dotykał czy oglądał jego
intymne części ciała. Powiedzmy mu: „Twoje ciało jest twoją prywatną własnością. Wszystko co
zakryte jest bielizną jest intymną, prywatną częścią twojego ciała i nikt nie może dotykać cię w te
miejsca, chyba że ma ku temu powody, które są dla ciebie jasne, na przykład jesteś u doktora lub
wykonywane są uzasadnione czynności medyczne czy pielęgnacyjne, o których rodzic wie”.
Dziecko lubi być dotykane, gdy mama głaszcze jego włosy, gdy siedzi ono na jej kolanach, jest
przytulane, brat czy tato całuje w policzek lub idzie z rodzicami trzymając się za ręce (to jest ten
wspomniany już dobry dotyk).
Ale czasami pewne osoby postępują źle, dotykając miejsc intymnych dziecka. Gdy na przykład
dziewczynka bawi się w łaskotanie z bratem i to zaczyna być dla niej nieprzyjemne, bo on dotyka
jej miejsc na ciele, w które nie chce być dotykana, ma powiedzieć STOP bratu (lub innej osobie, a
często jest to kuzyn, kuzynka lub starszy kolega z klasy czy z podwórka). Gdy brat nie przestaje,
ma zawołać głośno mamę, tatę lub inną osobą pod którą opieką znajduje się dziecko, np.
wychowawcę, nauczyciela, pedagoga. Osoby te mają wtedy powiedzieć do natręta: „Przestań
natychmiast tak się zachowywać, ponieważ ona tego nie lubi, ona nie chce dłużej tak się bawić”.
Gdy natręt nie chce przestać, mówiąc, że to tylko zabawa, należy nauczyć go właściwego
zachowania: ”Jeżeli ktoś kiedykolwiek powie do ciebie – nie dotykaj mnie tak – natychmiast masz
przestać tak robić. STOP znaczy STOP i NIE znaczy NIE”. Gdy dzieją się rzeczy, które niepokoją
dziecko, ktoś je dotyka w sposób dla niego zaskakujący, ma ono uciekać i szukać pomocy.
Nie wolno przymuszać dziecka do tego, aby ściskało, siadało na kolanach, spało w jednym łóżku
albo całowało krewnych i znajomych czy obcych. Samodzielnie może podejmować pewne decyzje
o dotykaniu innych i byciu dotykanym przez nich. Natomiast rodzic (czy nauczyciel, który
obserwuje takie sytuacje w klasie) ma być czujny i interweniować gdy widzi, że granice
prywatności dziecka mogą być przekroczone. Dziecko w ten sposób uczy się rozróżniać dotyki i
otrzymuje jasną informację, że należy się chronić i dbać o swoje bezpieczeństwo. Może dzięki temu
nie pojawi się u niego tak dobrze znane wszystkim (no może prawie wszystkim) kobietom poczucie
„co ja takiego złego zrobiłam, że on mnie (np. w autobusie) dotyka w taki sposób, chyba jakoś nie
tak wyglądam lub nieodpowiednio się zachowuję, nie mogę zareagować bo może mi się tylko
wydaje, że on mnie tak dotyka, co ludzie sobie o mnie pomyślą, ale wstyd, czuję się jak
sparaliżowana”.
Uczmy więc dziecko (kolejny krok w uczeniu ochraniania prywatności swojego ciała prywatności i
intymności: od szczoteczki do zębów, poprzez osobę, która jest w wieku dziecka, do osoby starszej
i będącej autorytetem), że gdy wujek lub ciocia, dziadek lub babcia, przyjaciel domu czy nauczyciel
lub obcy przyniosą dziecku ulubiony prezent, to nie oznacza, że za ten podarunek (lub i bez niego)
ma zgadzać się na całusy, przytulanie lub inne dotykanie. Ma tej osobie powiedzieć NIE! i jak
najszybciej opisać sytuację mamie (lub innej osobie której ufa). Mama, tato czy wychowawca w
szkole (który wie o takiej sytuacji) mają zareagować, mówiąc: „Bardzo dobrze, że nie zgadzasz się
na to, gdy ktoś cię dotyka w taki sposób, zawsze wtedy mów NIE”. Gdy dziecko mówi, „Ale on
będzie na mnie zły”, trzeba powiedzieć „Najważniejsze są twoje uczucia, w porządku że jesteś na
niego zła. Jeżeli cię lubi i szanuje to zrozumie twoje NIE. Jeżeli jednak nadal będzie to robić,
natychmiast przyjdź do mnie i ja wówczas zabronię mu tak się zachowywać”. Porównajmy to
postępowanie z tym, które zazwyczaj słyszymy i widzimy ze strony rodziców, którzy namawiają
swoje dzieci „Pocałuj wujka czy babcię, nie bądź niegrzeczną dziewczynką, szanuj dorosłych i nie
rób mi wstydu, no pocałuj w usta ...” Takie działania narażają dziecko na sytuacje bycia
wykorzystywanym przez inne osoby, ponieważ uczą uległości i barku możliwości posiadania
własnego zdania w sprawie własnego ciała. Gdy dziecko powie NIE, powiedzmy „Jestem dumna z
ciebie, że to zrobiłaś. Rób tak zawsze, gdy nie chcesz aby ktoś dotykała cię lub ty nie chcesz
dotykać kogoś”.
Trzeba być uważnym na wszystkich dorosłych, którzy chcą z dziecka zrobić specjalnego
przyjaciela, dają mu prezenty bez wiedzy rodziców i próbują spędzać z nim dużo czasu sam na sam
i chcą mieć z dzieckiem specjalne tajemnice.
Jeżeli jakiś człowiek powie dziecku, że ma zachowywać sekret, który je przeraża, ma ono
natychmiast powiedzieć o tym zaufanej osobie. Nauczmy dziecko rozróżniać dobry i zły sekret.
Pamiętajmy także o innych specjalnych zadaniach dla rodziców, którzy troszczą się o
bezpieczeństwo dziecka. Mają oni zadbać o to, żeby w domu nie było w dostępnym miejscu gazet,
filmów pornograficznych, należy blokować dostęp do erotycznych kanałów telewizyjnych i
internetu, dziecko nie powinno widzieć zachowań seksualnych i słuchać rozmów o treści
seksualnej. Rodzice lub inne osoby starsze od dziecka (również brat, siostra, kuzyn) nie powinny
rozmawiać z nim o własnych doświadczeniach seksualnych. Nie wolno używać wulgarnego języka
seksualnego w obecności dziecka.
Zapobieganie przemocy seksualnej. Zadania dla wychowawców i rodziców.
Czego nauczyć dziecko i siebie samego?
•
Naucz dziecko, dbania o prywatne rzeczy (szczoteczka do zębów, ręcznik, listy) i swoim
postępowaniem daj mu dobry przykład.
•
Ucz dziecko, aby nie pozwoliło nikomu dotykać jego intymnych części ciała. Powiedz
dziecku aby mówiło "NIE" i uciekało od seksualnego dotyku do bezpiecznej dla niego
osoby.
•
Nie każ dziecku całować i obejmować osób, także z rodziny, jeżeli ono nie chce tego.
Pozwól jemu dokonywać wyborów, kogo chce dotykać i komu pozwoli się dotykać.
•
Bądź czujny i interweniuj, gdy widzisz, że prywatność dziecka może być przekroczona.
•
Bądź uważny na wszelkich dorosłych, którzy traktują dziecko jako swego specjalnego
przyjaciela i którzy chcą spędzać z nim czas, mieć z nim tajemnice.
•
Ucz dziecko aby nie przyjmowało prezentów (cukierków, pieniędzy, itp.) bez
wcześniejszego poinformowania o tym rodzica.
•
Ucz dziecko aby nigdy nie chodziło z obcą osobą do jej domu lub w inne miejsca bez
wcześniejszej zgody rodzica, nawet gdy ta osoba proponuje bardzo interesujące zajęcia.
•
Ucz dziecko, aby nie utrzymywało sekretu i nie miało tajemnic wobec ciebie,
wyjaśniając, że chodzi o jego bezpieczeństwo.
•
Dbaj o to aby gazety, filmy pornograficzne (jeżeli są w ogóle w domu) były niedostępne
dla dziecka.
•
Blokuj dostęp do erotycznych kanałów w TV i w internecie.
•
Dbaj o to aby dziecko w domu nie widziało seksu i nie słyszało rozmów o seksie.
•
Dbaj o to aby nikt ze starszych osób nie rozmawiał z dzieckiem o ich doświadczeniach i
problemach seksualnych.
•
Naucz dziecko, że gdy w jego obecności zdarzą się takie sytuacje, ma odejść z tego
miejsca i opowiedzieć zaufanej osobie o tym co widziało i słyszało.
•
Bądź pewny, że wiesz gdzie Twoje dziecko jest, z kim i co robi. Rozmawiaj o tym.
•
Bądź pewny, że wiesz kto zajmuje się dzieckiem gdy bawi się ono w czyimś domu.
•
Sprawdzaj referencje zatrudnianych nauczycieli, wychowawców, pedagogów, opiekunek
do dziecka. Poinformuj opiekunki, że nie mogą nawiązywać kontaktu z nieznajomymi
(rozmawiać, przyprowadzać do domu), gdy zajmują się twoim dzieckiem.
•
Okazuj dziecko zainteresowanie i ciepło; jako rodzic przytulaj je (dobry dotyk), to
zaspokaja jego potrzebę bycia ważnym, zauważanym, kochanym i buduje zaufanie
pomiędzy wami.
Bezpieczeństwo poza domem
Rodzice mają pytać dziecko, a dziecko ma wiedzieć, iż ma mówić dla swojego bezpieczeństwa
dokąd idzie, z kim i co będzie robiło, gdy przebywa poza domem. Rodzic powinien znać kolegów
dziecka i ich rodziny. Wiedzieć, kto zajmuje się dziećmi, gdy one bawią się w czyimś domu.
Należy rozmawiać z ciekawością o tym, co dziecko robiło z kolegami, bez wdawania się w intymne
szczegóły. Dziecko bez zgody rodzica ma nie przyjmować prezentów od obcych (od rodziny także),
w żadnym przypadku nie może iść z obcą osobą do jej domu lub w inne miejsce. Nastolatek nie
może korzystać z zaproszenia na video czy alkohol. Zawsze, gdy osoba obca lub znana dziecku
zaprasza je do takich „zabaw”, dziecko ma mówić „nie” i jak najszybciej powiadomić opiekuna o
tym zaproszeniu. Dziecko ma mieć przećwiczony plan działania w sytuacji, gdy rodzic nie jest
natychmiast dostępny. Musi wiedzieć że to, że obcy zna jego imię, nie oznacza, że osoba ta
przestała być obcą (inaczej mówiąc, nadal jest obca!).
Instytucje zajmujące się dziećmi powinny umożliwić rodzicom sprawdzanie, kto pracuje w
przedszkolu czy w szkole, kto prowadzi kółka zainteresowań. Bądźmy bardzo ostrożni, gdy jakaś
osoba samodzielnie (a nie pod patronatem znanej organizacji) zakłada „klub dla dzieci” na
podwórku lub w szkole. Czasami, aby dostać się do tego klubu, trzeba przejść drastyczny
(molestowanie seksualne) chrzest. Należy sprawdzać referencje opiekunki, ustalać z nią zasady
opiekowania się dzieckiem i zabraniać przyprowadzania obcych do domu lub przesiadywania z
obcymi na podwórku, podczas gdy ona zajmuje się dzieckiem.
Zasady uniwersalne
Najważniejsza jest otwarta komunikacja pomiędzy rodzicem i dzieckiem, powinny się jej uczyć nie
tylko dzieci, ale zwłaszcza ich rodzice, a tę naukę najlepiej rozpocząć w szkole. Wykształcony w
tym kierunku wychowawca, nauczyciel, pedagog już w przedszkolu możne wprowadzać programy
profilaktyczne, w których uczy się dziecko podstawowych zasad bezpieczeństwa i sposobów
reagowania na zaczepki osób o niejasnych intencjach.
Rozwinięcie dobrej komunikacji polega między innymi na nauczeniu się porozumiewania się z
dzieckiem w jego języku i na poznaniu znaczeń, które dzieci nadają słowom i sytuacjom. Rodzic
powinien poznać potrzeby dziecka i sprawy, które są ważne dla niego. Kto jest jego przyjacielem, i
jak ma on na imię i nazwisko, gdzie mieszka? Jakie cechy tej osoby powodują, że jest ona taka
ważna dla dziecka?
Pokaż dziecku, że jesteś dorosłym, któremu można zaufać. Podziel się własnymi doświadczeniami
z okresu dorastania, i to nie tymi w których byłeś „bez skazy” lecz tymi w których czasami ze
śmiechem a czasami z bólem uczyłeś się życia na własnej skórze. Takie relacje pomogą dziecku
zobaczyć dorosłych jako prawdziwych ludzi, a nie jako doskonałych (pomnikowych), do których
nie można zwrócić się o pomoc i pozwolą zrozumieć, że pewnych sytuacji nie da się przeżyć w
pojedynkę.
Zadawaj dziecku pytania „Co jeżeli ...” Jest to dobry sposób na dyskutowanie z dzieckiem
sposobów w jaki może się ochraniać. Podstawowym pytaniem jest: „Co zrobisz, jeżeli ktoś kogo
dobrze znasz, spróbuje dotknąć cię w sposób, który nie jest dla Ciebie przyjemny?”. Gdy ktoś
uwodzi dziecko mówiąc: „Jesteś moim specjalnym przyjacielem, jestem przekonany że nie masz
nic przeciwko temu, żebym dotknął twojego ciała” lub „Dam ci cukierka, a potem pójdziemy do
mojego domu i zobaczysz jakiego mam fajnego pieska” naucz dziecko, że jedyną bezpieczną
reakcją w takiej sytuacji jest powiedzieć głośno i zdecydowanie „NIE” i pobiec do kogoś, komu
ufa, by o tym opowiedzieć. Gdy ktoś próbuje zwieść, oszukać dziecko słowami ”Twoja mama
powiedziała, że możesz ze mną pójść do parku”, dziecko ma powiedzieć „NIE” i pobiec do mamy
by spytać się, czy jest to prawda. Gdy sprawca chcąc uwieść dziecko „na litość” mówi: „Dzisiaj
jestem taki smutny i zmęczony, chodź tu do mnie i pociesz mnie” dziecko mówiąc NIE powinno
wiedzieć, że nie jest zadaniem dziecka zaspokajać potrzeby dorosłych i pocieszać ich, od tego są
inni dorośli i profesjonaliści (np. psycholog lub psychiatra). Gdy sprawca zastrasza dziecko „Jeżeli
tego nie zrobisz, to zrobię to twojej siostrze” lub „zabiję twojego psa” lub „jeżeli o tym powiesz
nasza rodzina się rozleci” dziecko ma wiedzieć, że niezależnie do tego, jak bardzo obawia się że
może tak się stać, ma powiedzieć NIE i opowiedzieć o tym zaufanej osobie. Tylko w ten sposób
może ochronić siebie i bliską osobę lub zwierzę. Rodzina i tak być może nie ma już szans ze
względu na postępowanie właśnie tej dorosłej osoby. Natomiast gdy sprawca obwinia dziecko
„Zrobiłem to ponieważ ubrałaś tak seksowną sukienkę” dziecko ma wiedzieć, że żaden ubiór lub
jego brak nie pozwala i nie sprawiedliwa przemocowych zachować sprawcy, tylko sprawca jest
winny i ponosi odpowiedzialność za swoje zachowanie. Pamiętaj, że dziecko może spostrzegać
dane sytuacje ze swojego punktu widzenia. Nie krytykuj dziecka, ponieważ może ono nie chcieć
więcej podzielić się z tobą swoimi myślami.
Nastolatki są bardzo narażone na przemoc seksualną. Dzielenie się z nimi informacjami o
molestowaniu może nie być łatwe, między innymi dlatego, że wierzą, że mogą ochronić się
samodzielnie i nie potrzebują pomocy. W potrzebie zwracają się raczej do rówieśników nie
wiedząc, że od nich mogą uzyskać zrozumienie i wsparcie, ale nie konkretne działanie w celu
zapewnienia bezpieczeństwa. Młodych ludzi trzeba na to uczulić. Pomagaj im dobrze czuć się ze
samym sobą i ufać swojej intuicji że robią właściwe rzeczy a nie tresuj w tym, że dorosły ma
zawsze racje. Wtedy łatwiej im będzie zwrócić się po pomoc.
Wychowawca czy rodzic podczas takich rozmów może podsuwać wiele sytuacji i rozwiązań po to,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]