Berliński vs. Poland - art 3 i 6 ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA
CZWARTA SEKCJA
SPRAWA BERLIŃSKI przeciwko POLSCE
(SKARGA nr 27715/95 i 30209/96)
WYROK – 20 czerwca 2002 r.
W sprawie Berliński przeciwko Polsce,
Europejski Trybunał Praw Człowieka (Czwarta Sekcja), zasiadając jako
Izba składająca się z następujących sędziów:
Pan G.R
ESS
,
Przewodniczący,
Pan L.C
AFLISH
,
Pan J.M
AKARCZYK
Pan I.C
ABRAL
B
ARRETO
,
Pan V.B
UTKEVYCH
Pan J.H
EDIGAN
Pani S.B
OTOUCHAROVA
,
sędziowie
oraz Pan V.B
ERGER
,
Kanclerz Sekcji
,
obradując na posiedzeniu zamkniętym w dniach 18 stycznia 2001 oraz 30 maja
2002, wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w dniu 30 maja 2002:
POSTĘPOWANIE
1. Sprawa wywodzi się z dwóch skarg (nr 27715/95 i 30209/96) wniesio-
nych w dniach 10 kwietnia 1995 i 22 lutego 1994 przeciwko Rzeczypospoli-
tej Polskiej do Europejskiej Komisji Praw Człowieka na podstawie dawnego
art. 25 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
(„Konwencja”) przez dwóch polskich obywateli, pana Romana Berlińskiego
i pana Sławomira Berlińskiego („skarżący”).
2. Rząd Polski („Rząd”) reprezentowany był przez swojego pełnomoc-
nika, pana K. Drzewickiego, z Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Skarżą-
cy, którym została przyznana pomoc prawna, byli reprezentowani przez pana
B. Narain, adwokata prowadzącego praktykę w Londynie.
32
3. Skarżący zarzucali w szczególności, że zostali poddani złemu trak-
towaniu przez funkcjonariuszy policji w dniu 4 października 1993 r., oraz
że ich prawo do obrony zostało naruszone z uwagi na fakt, iż przez ponad rok
nie posiadali obrońcy w trakcie postępowania przygotowawczego w sprawie
karnej toczącej się przeciwko nim.
4. Skarga została przekazana Trybunałowi w dniu 1 listopada 1998 r.,
kiedy to Protokół nr 11 do Konwencji wszedł w życie (art. 5 § 2 Protokołu
nr 11).
5. Skargazostała przydzielona Czwartej Sekcji Trybunału (art. 52 § 1 Re-
gulaminu Trybunału). Wewnątrz tej Sekcji ustanowiono Izbę (zgodnie z art.
27 § 1 Konwencji) w celu zbadania sprawy, jak przewiduje art. 26 § 1 Regula-
minu Trybunału. Trybunał postanowił połączyć postępowania w sprawie obu
skarg (art. 43 § 1 Regulaminu).
6. Na podstawie decyzji z dnia 18 stycznia 2001 Trybunał uznał skargi
za częściowo dopuszczalne.
7. Po konsultacjach ze stronami Izba zadecydowała, iż nie jest konieczne
odbycie rozprawy co do meritum sprawy (art. 59 § 2 Regulaminu in fine).
Strony ustosunkowały się do swoich stanowisk na piśmie.
8. W dniu 1 listopada 2001 r. Trybunał zmienił skład swoich Sekcji
(art. 25 § 1 Regulaminu), jednakże sprawa ta pozostała w Izbie, którą utwo-
rzono z dawnej Czwartej Sekcji.
FAKTY
9. Pierwszy skarżący, Roman Berliński, jest obywatelem polskim uro-
dzonym w 1971 r. Drugi skarżący, Sławomir Berliński, jest obywatelem pol-
skim urodzonym w 1974 r. Skarżący są braćmi. Mieszkają obecnie w Polsce.
I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY
A. Wydarzenia z dnia 4 października 1993 r.
10. W dniu 4 października 1993 r. skarżący, którzy uprawiają kultury-
stykę, odwiedzali siłownię na uniwersytecie lubelskim. Zarządzający klubem
ponaglał skarżących do opuszczenia klubu, gdyż przebywali oni tam bez wy-
maganego zezwolenia. Groził, że wezwie policję, jeżeli nie opuszczą klubu.
Skarżący nie zgodzili się wyjść. Zarządzający wezwał policję wkrótce potem
na miejsce przybyło i sześciu umundurowanych policjantów.
11. Jak twierdzą skarżący, policjanci mieli okazać „wrogą postawę” wo-
bec nich i „nie byli zainteresowani sprawdzeniem ich [dokumentów tożsamo-
ści], lecz jedynie wyrzuceniem ich” z klubu. Policjanci „natychmiast skuli
ich kajdankami i skrępowali im ręce z tyłu”. Skarżący twierdzą, że „stawiali
opór wobec takiego traktowania”. Pierwszemu skarżącemu „udało się uwol-
33
nić na moment”, podczas gdy drugi skarżący był „popychany i krępowany”
przez dwóch policjantów. Użyto wobec niego gazu łzawiącego i był on bity
pałką.
12. Jak twierdzi Rząd, skarżący stawiali opór i zaatakowali policjan-
tów, którzy próbowali ich obezwładnić. Jeden z policjantów został kopnięty
w twarz, a drugi w krocze.
13. Strony twierdzą, że dopiero w chwili, gdy jeden policjant wyciągnął
broń z kabury, skarżący ustąpili. Następnie zostali skuci kajdankami.
14. Skarżący zostali natychmiast umieszczeni w samochodzie policyjnym.
15. Rząd utrzymuje, że skarżący wciąż stawiali opór, kiedy byli umieszcza-
ni w samochodzie, tak iż ponownie musiała być przeciwko nim użyta siła.
16. Skarżący zostali przewiezieni do komisariatu policji oddalonego
o cztery kilometry od klubu kulturystycznego.
17. Jak twierdzą skarżący, w samochodzie policyjnym zostali oni położeni
na podłodze oraz pozostali zakuci w kajdanki. Samochód policyjny nie posiadał
oddzielnej celi dla zatrzymanych. Policjanci i skarżący byli zamknięci razem
w tylniej części samochodu. Skarżący „nie mieli możliwości ochronić swo-
ich ciał od traktowania przez policjantów”. „Musieli znieść ciężkie uderzenia
po głowach, nerkach, plecach i kręgosłupach”. Policjanci użyli swoich policyj-
nych pałek, żeby ich pobić. Pierwszy ze skarżących stracił przytomność.
18. Rząd zaprzecza, jakoby jakiekolwiek złe traktowanie miało miejsce
w samochodzie policyjnym.
19. Na komendzie policji skarżący zostali krótko przesłuchani. Część pro-
tokołu przesłuchania pierwszego skarżącego w związku z zatrzymaniem do-
tycząca jego stanu fizycznego stwierdza: „przed [zatrzymaniem skarżący czuł
się] dobrze, obecnie [uskarża się] na ból w lewym oku, karku, lewej nerce,
żuchwie i głowie”. Odnośna część protokołu zatrzymania drugiego skarżą-
cego stwierdza: „ból skroni, dłoni, nosa, zębów, prawego kciuka”. Późnym
wieczorem tego samego dnia skarżący zostali przebadani przez lekarzy. Zdję-
cie rentgenowskie czaszki pierwszego skarżącego nie pokazało oczywistych
urazów na jego głowie. Na podstawie zewnętrznych oględzin skarżących, któ-
re nie wykazały problemów w systemie krążeniowym i oddechowym, lekarz
stwierdził, że obaj mogą być przetrzymywani w areszcie.
20. Skarżący pozostali w areszcie do popołudnia dnia następnego, tj.
5 października 1993 r., kiedy to zostali doprowadzeni przed prokuratora rejo-
nowego. Skarżący zostali zwolnieni po przesłuchaniu przez prokuratora.
21. Pierwszy skarżący został zabrany do szpitala, w którym pozostał
11 dni. Drugi skarżący został przewieziony do tego samego szpitala, ale został
natychmiast zwolniony, a następnie poddał się leczeniu ambulatoryjnemu.
34
B. Postępowanie przeciwko policjantom
22. W dniu 5 października 1993 r. w czasie przesłuchania przez prokurato-
ra skarżący poskarżyli się, że byli bici przez funkcjonariuszy policji w klubie
kulturystycznym i w samochodzie policyjnym. Skarżący twierdzili, że mie-
li wątpliwości co do tożsamości funkcjonariuszy oraz że prosili policjantów
o przedstawienie dokumentów potwierdzających ich uprawnienia służbowe.
Twierdzili, że policjanci im odmówili, a zamiast tego podjęli próby ich zatrzy-
mania. Ponadto skarżący zarzucali, iż w czasie przejazdu samochodem poli-
cyjnym, który nie posiadał oddzielnej celi dla zatrzymanych, funkcjonariusze
zaczęli ich bić po całym ciele. Byli bezbronni i nie mogli zmniejszyć siły
owych uderzeń z racji tego, iż mieli ręce skute kajdankami za plecami i zostali
zepchnięci na podłogę samochodu. Twierdzili, że policjanci bili ich podczas
całej drogi do komisariatu policji.
23. W dniu 15 marca 1994 r. prokurator rejonowy, podejrzewając naru-
szenie nietykalności osobistej skarżących wbrew postanowieniom polskiego
kodeksu karnego oraz ustawy o policji, wszczął śledztwo w sprawie skarg
skarżących na działanie policjantów. Funkcjonariusze policji, którzy rzekomo
poddali skarżących złemu traktowaniu, byli traktowani w postępowaniu jako
świadkowie, a nie jako osoby oskarżone.
24. Skarżący zostali wezwani do stawienia się przed prokuratorem rejo-
nowym w dniu 25 marca 1994, jednakże nie stawili się w tym terminie.
25. W dniu 28 marca 1994 prokurator przesłuchał w charakterze świadka
D.K. (policjant). W dniu 30 marca świadkowie M.K. i M.S. (funkcjonariu-
sze policji) zostali przesłuchani. W dniu 6 kwietnia świadkowie M.W. (zna-
jomy skarżących) i E.P. (zarządzający klubem) zostali przesłuchani. W dniu
13 kwietnia prokurator wezwał do złożenia zeznań świadków J.S. i M.B., na-
tomiast 20 kwietnia – świadka P.W. (wszyscy są policjantami).
26. Skarżący zostali przesłuchani 5 i 9 maja 1994 r. Podczas przesłucha-
nia skarżący utrzymywali, że funkcjonariusze od samego początku przyjęli
wobec nich bardzo wrogą postawę, nie poprosili o opuszczenie siłowni oraz
pobili ich bez żadnego powodu. Policjanci twierdzili, że zostali zaatakowani
przez skarżących i jedynie groźba użycia broni umożliwiła ich zatrzymanie.
27. W dniu 23 maja 1994 prokurator przesłuchał świadków M.W., J.R. i J.N.
(funkcjonariusze policji). W dniu 24 maja 1994 r. wezwał do złożenia zeznań
świadków A.G. i J.P. (lekarze). W dniu 26 maja prokurator przesłuchał świadka
D.J., natomiast 27 maja przesłuchał świadka M.H. (oboje są lekarzami).
28. Z uwagi na konieczność przesłuchania kolejnych świadków śledztwo
w sprawie działania policjantów zostało przedłużone postanowieniem proku-
ratora okręgowego z dnia 10 czerwca 1994 r.
29. W dniu 14 czerwca 1994 prokurator rejonowy przesłuchał świadków
A.W. i R.M. (lekarze).
35
30. 16 czerwca 1994 r. Zakład Medycyny Sądowej Akademii Medycz-
nej w Białymstoku przedstawił opinię w sprawie stanu zdrowia skarżących
po zdarzeniu z dnia 4 października 1993 r. Opinię sporządzono na wniosek
Sądu Rejonowego w Lublinie w toku postępowania przeciwko skarżącym
(zob. także § 44 poniżej).
31. Biegli w dziedzinie medycyny sądowej, na podstawie dokumentacji
medycznej zebranej w toku leczenia skarżących rozpoczętego w dniu 5 paź-
dziernika 1993 r., stwierdzili, iż w okresie bezpośrednio po zdarzeniu pierw-
szy skarżący miał krwiak wokół lewego oka, siniak wielkości 2 x 2 cm z tyłu
głowy, siniak na otartej skórze wielkości 7 x 7 cm po lewej stronie żuchwy,
cztery znacznych rozmiarów podłużne siniaki na klatce piersiowej oraz iż jego
brzuch i kręgosłup były podrażnione. Drugi skarżący miał małe pojedyncze
siniaki na brodzie i szyi, siniaki na otartej skórze górnej wargi, wewnętrzną
ranę na błonie śluzowej górnej wargi, obrażenia przednich zębów oraz kontu-
zję prawego kolana i nadgarstka.
32. Biegli stwierdzili również, że kilka dni po zdarzeniu pierwszy skarżą-
cy zaczął z coraz większą częstotliwością skarżyć się na ból i zawroty głowy,
przytępiony wzrok i słuch oraz że drugi skarżący narzekał, iż ma słabą prawą
rękę, słabe czucie w dłoniach, silne bóle i zawroty głowy, mdłości, ból kręgo-
słupa, a także ograniczoną zdolność poruszania się. Biegli zauważyli, iż przy
dalszych badaniach nie odnotowano żadnych zmian u skarżących w stosun-
ku do ich normalnego stanu zdrowia. Stwierdzili, że w dniu 8 października
1993 r. pierwszy skarżący powinien zostać wypisany ze szpitala, jednak po-
został w nim w następstwie interwencji ojca skarżących. Biegli podkreślili
również, iż ojciec, który sam jest lekarzem, podczas odwiedzin w szpitalu
instruował pierwszego skarżącego na co i w jaki sposób powinien narzekać.
Pierwszy skarżący został wypisany ze szpitala w dniu 15 października 1993 r.,
jednakże po tej dacie leczył ambulatoryjnie żuchwę, klatkę piersiową i kręgo-
słup.
33. Biegli doszli do wniosku, iż obrażenia poniesione przez skarżących
mogły powstać na skutek użycia twardego, tępego narzędzia, na przykład
policyjnej pałki, oraz iż rany mogły powstać w okolicznościach opisywa-
nych przez skarżących, na przykład od uderzeń pałkami i pięściami. Zdaniem
biegłych, wynikłe z tych obrażeń uszkodzenia miękkich tkanek skarżących
nie utrzymywały się dłużej niż siedem dni, jednak obrażenia były na tyle po-
ważne, aby uzasadnić zastosowanie art. 156 § 2 polskiego kodeksu karnego
[uszczerbek na zdrowiu] wobec funkcjonariuszy policji. Biegli podkreślili
również, że skargi skarżących w jakimś stopniu były symulowane i wyolbrzy-
mione.
34. W dniu 29 czerwca 1994 r. prokurator rejonowy wniósł do Akademii
Medycznej we Wrocławiu o sporządzenie opinii medycznej specjalnie na uży-
tek postępowania w sprawie zarzutów skarżących wobec funkcjonariuszy po-
licji.
36
[ Pobierz całość w formacie PDF ]