Banezjanizm

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
BANEZJANIZM
—systemteologicznystworzonyprzezD.Báñeza(1528–1604)
iszkoł¦dominika«sk¡,zbudowanynagrunciedoktryny±w.TomaszazAkwinu,
skupionywokółproblematykinaturyiłaski,wolnejwoliczłowiekaiBoskiej
predestynacji.
Dohistoriiprzeszedłb.zdwóchpowodów:popierwsze,jakozwartysys-
temteologicznyukształtowanynarealistycznej(nagrunciemetafizykiAkwi-
naty)tradycjitomistycznej,którynastałewpisałsi¦domy±liteologicznej,zwł.
wdziedziniecharytologiiiantropologiiteologicznej;podrugie,zracjijegotwór-
czejopozycyjno±ciwzgl¦demszkołyjezuickiej,zgrupowanejprzedewszystkim
wokółnaukiL.deMolina(1536–1600).
Naczeln¡tez¡b.jestnauka(opartanamy±li±w.Tomasza),wgktórejBóg—
PierwszaPrzyczyna(Stwórca±wiatainajdoskonalszydziałaj¡cy)—posiadaab-
solutn¡władz¦nadwszystkimibytami.Istnienieiwynikaj¡cezniegodziałanie
wszelkichbytówprzygodnych(niekoniecznych)jestniesprzecznejedyniewich
powi¡zaniuzAbsolutem,któryjestIstnieniemCzystymijakojedynyjestbytem
koniecznym.Wynikast¡d,i»tak»ewolnawolastworze«podlegaabsolutnemu
panowaniuBoga.Doskonałe(przekraczaj¡cepodka»dymwzgl¦demludzkie
zdolno±cipoznawcze)działanieBogajakoPierwszejPrzyczynywsposóbko-
nieczny(wsensiebytowym)poprzedzajakiekolwiekaktywno±cistworze«—
zarównonierozumnych,jakirozumnychiwolnych.Wyst¦pujetuwi¦czestro-
nyBogadziałanie(współdziałanie)uprzedniewstosunkudodziałaniaJego
stworze«—praedeterminatioadactum.Twórcanurtu,D.Báñez,podkre±la,»e
niejesttojedynieoddziaływanieBogawporz¡dkumoralnym,lecztak»ena
płaszczy¹niefizycznej—praemotiophysica.Owo„uprzedzeniefizyczne”jest
pierwotnewstosunkudoaktustworzenianamocypierwsze«stwanatury.Ta-
kiedziałanieBoganieprzekre±lajednakwolnejwoliczłowieka.Zteologiczne-
gopunktuwidzeniałaska,jakodarBo»yudzielonyczłowiekowi,jestabsolutnie
uprzedniaiwpełnisuwerenna(jestonaskutecznasamazsiebie,niejakozeswej
natury,ijakotaka,zł¡czonazwoln¡wol¡człowieka,sprawiaczynzasługuj¡cy
nazbawienie).WtympunkcieargumentacjiteologicznejMolinaopowiadałsi¦
zawprowadzeniemterminutechnicznego—„scientiamedia”(wiedzapo±red-
nia).WgtejinterpretacjiBógposiadawiedz¦po±redni¡,tj.tak¡,któraznajdu-
jesi¦pomi¦dzywiedz¡Bogaowszelkichrzeczachmo»liwychaJegowiedz¡
otym,cojestrzeczywiste(wefekcie„uprzedzaj¡całaska”Bogaprzechodzi
w„łask¦wspomagaj¡c¡”,którawkonkretnymdziałaniukorespondujezwoln¡
wol¡człowiekaisprawiazbawiennyowocdziałania).B.mówituopredesty-
nacjiitzw.łasceskutecznej.PoruszenieBoganiewykluczawolno±ciludzkich
działa«,leczjestkonieczn¡racj¡ichzaistnienia.Jegowiedzadotyczywszelkich
przyszłychsytuacjiprzypadkowych(zale»nychodwoliczłowieka);wszystkie
onedokonuj¡si¦wpoluBo»ejwoli—Bógdajeimpuls,abyrozumnanatura
ludzkaspełniłajaki±akt(dziejesi¦topoprzezfizyczneporuszenie,umo»li-
wiaj¡cejegourzeczywistnienie).Takwi¦cBógmo»e„predeterminowa¢”wolne
stworzeniawtakisposób,abypodejmowałydziałaniawsposóbimwła±ciwy,
tzn.wolny,podobniejakmo»eokre±la¢stworzeniaznaturynierozumne,awi¦c
podejmuj¡ceswojedziałania(realizuj¡ceswoj¡natur¦)nasposóbkonieczno±ci.
Wynikast¡d,i»Bógdziałazawszezgodnieznatur¡,jak¡wpisałwewszystkie
rzeczy:stworzeniawolnedziałaj¡wwolno±ci,stworzeniapozbawionerozumu
iwolnejwoliwykonuj¡swojedziałaniawsferzekonieczno±ci.
banezjanizm
PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu
1
Opróczwalorówczystohistorycznych(teologiaifilozofiaXVIiXVIIw.),
ujawniaj¡cych»ywezainteresowanierozwi¡zaniamidoktrynalnymizapropono-
wanymiprzez±w.TomaszazAkwinu,systemb.przetrwałpodró»nymipo-
staciamidoczasówwspółczesnych,przedewszystkimzuwaginaaktualno±¢
problemówteologicznychdotycz¡cychzagadnie«naturyiłaski,ichwzajemnych
relacji,atak»ezpowodustopniowegoodradzaniasi¦zainteresowaniateologicz-
n¡problematyk¡zzakresunaukiołasce.
Bibliografia:
J.Stufler,
D.ThomaeAquinatisdoctrinadeDeooperante
,In1923;M.Andres,
HistoriadelateologíaenEspaña
,R1962;W.Granat,
Dogmatykakatolicka
,Lb1965,V413–448;
Kr¡piecDzVII393–396;J.Stöhr,
ZurFrühgeschichtedesGnadenstreites.Gutachtenspanischer
DominikanerineinerbisherunbekanntenHandschrift
,Mr1980;L.F.Ladaria,
Teologíadelpecado
originalydelagracia
,Ma1993,170–173.
JerzyTupikowski
banezjanizm
PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu
2
[ Pobierz całość w formacie PDF ]