Bartłomiej z Jasła

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
BARTŁOMIEJZJASŁA
—filozofiteolog,prof.uniwersytetówwPradze
iKrakowie,ur.ok.1360wJa±le,zm.w1407wKrakowie.
Pochodziłzrodzinymieszcza«skiejzamieszkałejwJa±le,sk¡dudałsi¦
zapewnieprzed1380nastudiadoPragi,gdziestudiowałfilozofi¦nawydziale
artiumitamuzyskałw1382stopie«bakałarza,aw1384magistraartium.Po
uzyskaniumagisteriumrozpocz¡łwykładynawydzialefilozofii,arokpó¹niej
promowałswychpierwszychuczniówznacjipolskiejnabakałarzyartium.
JednymznichbyłMaciejzRaci¡»a,któregoB.wswejmowierekomendacyjnej
chwalizato,»ezabiegałoto,abyzaprzyja¹ni¢si¦zfilozofi¡iprzeztowszedł
nadrog¦prawdziwegoszcz¦±cia.Drugimpromowanymrównie»w1385na
bakałarzaartiumwPradzebyłucze«B.—MikołajzKurowa,pó¹niejszyabp
gnie¹nie«ski.
Od1385B.,b¦d¡cprof.nawydzialeartium,studiowałrównocze±nie
prawo,alenieuzyskał»adnegostopnia,chocia»wg±wiadectwaprof.iswego
kolegi—ŁukaszazWielkiegoKo¹mina,B.posiadłwtejdziedzinieznaczn¡
wiedz¦.MowyuniwersyteckieB.,wygłaszanenawydzialeartiumUniwersytetu
Praskiego,s¡najstarszymiznanymimowamigłoszonymiprzezmistrzaPolaka.
WwieluztychmówB.zarównowPradze,jakipó¹niejwKrakowie
nawoływałstudentówdostudiowaniafilozofii,wktórejwidzinaczeln¡wiedz¦
obejmuj¡c¡wszystkiesztukiinauki,orazupatrujewniejskutecznyor¦»
wwalcezniewiedz¡iciemnot¡.Promuj¡cnabakałarzawPradze29IX
1389Blizbora(pó¹niejszegokanonikagnie¹nie«skiego),B.zwracasi¦doniego
zapelem,byprzestrzegałwiedzyicnót,botos¡prawdziwedobrapłyn¡ce
zeskarbcafilozofii,któreczyni¡ludzibogatymi.Tarekomendacjawygłoszona
zokazjipromocjiBlizboranabakałarzaartiumjestostatnim±ladempobytuB.
wPradze,któryok.1390powróciłdokrajuizwielkimoddaniemzaanga»ował
si¦wpracenadwznowieniemdziałalno±ciAkademiiKrakowskiej,odgrywaj¡c
wnichzapewneznacz¡c¡rol¦,boonwła±nieprzemawiałnaposiedzeniu
wznowionegojesieni¡1390StudiumGenerale.Odstycznia1394byłrektorem
szkołykolegiackiejwSandomierzu.
W1399udałsi¦ponowniedoPraginastudiateologiczne,sk¡dwrócił
doKrakowaw1400/1401ztytułem„baccalariussacraepaginae”,musiałwi¦c
odby¢dwuletnikursBiblii.WKrakowiebrałudziałwkomisji,którapodprze-
wodnictwemrektoraStanisławazeSkarbimierzaprzygotowywałastatutyuni-
wersyteckie.Rozpocz¦tewPradzestudiateologicznekontynuowałwKrakowie
podkierunkiemJanaIsnera.W1404rozpocz¡łwykłady
Sentencji
PiotraLom-
barda,bior¡czapodstaw¦wykładówkomentarzMensonaPraskiegopowstały
wPradzenapodstawiepismaugustianinaTomaszazeStrasburga.Miałtak-
»eB.dodyspozycjiobszernykomentarzTomaszazeStrasburga,b¦d¡cegopod
wpływem±w.AugustynaiIdziegoRzymianina.Pouko«czeniuwykładówdo
wszystkichczterechksi¡g
Sentencji
PiotraLombarda,B.spełniałwszystkiewa-
runki,byotrzyma¢doktoratzteologii,comogłobymie¢miejscew1406,gdy»
miałju»przygotowan¡tzw.quaestioinaula,któr¡zwykledoktorantteologii
wygłaszałnauroczystejpromocjidoktorskiej(prawdopodobnie±mier¢B.prze-
rwałatewszystkiezabiegi).
Cały,do±¢poka¹nydorobeknaukowyB.rozproszonywró»nychr¦kopi-
sachznajduj¡cychsi¦dzi±wBJzwi¡zanyjest±ci±lezestudiamiidziałalno±ci¡
profesorsk¡nauniwersytetachwPradzeiKrakowie.Tenswoistydorobektwo-
BartłomiejzJasła
PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu
1
rz¡:mowypromocyjneiwykładywst¦pnewygłoszonenawydzialeartium,
kazaniaimowyuniwersyteckie,kazaniadokleru,traktatoignorancji,rozma-
iteorzeczeniateologiczne,traktat
Adcelebrantesmissam
,kilkapie±niłac.oraz
komentarzedo
Sentencji
PiotraLombardawpostaciglosy.Dopoł.XXw.twór-
czo±¢B.byłaprawienieznana.Dopierowlatachsze±¢dziesi¡tychprzełomowych
odkry¢dokonałaM.Kowalczyk(kustoszwoddzialerpsBJ),któraustalaj¡cau-
tografB.zidentyfikowaławielejegoutworówzachowanychjakoanonimowe
wkilkunastur¦kopisach.Opracowuj¡cianalizuj¡cjegomowyudost¦pniłapo
razpierwszydrukiem,podaj¡cwprzypisachobszerneichfragmenty.S¡one
wa»nym¹ródłemdopoznaniahistoriiUniwersytetuKrakowskiego,zwł.próby
jegoodnowieniaju»w1390,czyli10latprzedodnow¡z1400.WdorobkuB.
szczególniewa»nes¡mowyuniwersyteckie,
Tractatusdeignorantia
(rpsBJ2192);
Adcelebrantesmissam
(rpsBJ2210),do±¢obszernykomentarzwpostaciglosy
do
Sentencji
PiotraLombarda(rpsBJ1752)orazglosydo
Etykinikomachejskiej
ArystotelesazkomentarzamiTomaszazAkwinu(rpsBJ501).Wpogl¡dach
filozoficznychiteologicznychB.idziezaautorytetamiviaeantiquae,uzupeł-
niaj¡cichniekiedypogl¡damiautorównale»¡cychdoviamoderna.Głównym
kierunkiemjestdlaB.augustynizmXIV-wiecznywwydaniutakichautorów,
jakTomaszzeStrasburga,HenrykzGandawyczyPiotrzTarantazji,aIdzie-
goRzymianinanazywa„doctornoster”icz¦stosi¦naniegopowołuje.Cytuje
tak»e±w.TomaszazAkwinu,ajegokomentarzdo
Etyki
Arystotelesawykorzy-
stywałzapewnewswoichwykładachetyki,uzupełniaj¡cgoniekiedyglosami
zkomentarzyBuridanaiAlbertazSaksonii,za±komentuj¡c
Sentencje
korzystał
tak»eztekstówGrzegorzazRiminiiHenrykaTottingazOyty(przedstawicieli
umiarkowanegonominalizmu).Pogl¡dyetyczneB.mo»naokre±li¢jakointelek-
tualizmetyczny,zewzgl¦dunaprzywi¡zywaniewielkiejwagidoproblematyki
moralnejiznaczeniawiedzydlamoralno±ci.ZagadnieniuwiedzyB.po±wi¦cił
wieleuwagiwmowachuniwersyteckich,podkre±laj¡ccz¦sto,»ewiedzajestko-
niecznymwarunkiemetycznego»ycia,ajegotraktat
Deignorantia
jestbardziej
traktatemmoralno-prawnymni»teoriopoznawczym.
Bibliografia:
LiberdecanorumfacultatisphilosophicaeUniversitatisPragensisparsprima.
MonumentahistoricaUniversitatisCarolo-FerdinandaePragensis
,Pr1830,I209,219,239;
Album
seumatriculafacultatisiuridicaeUniversitatisPragensis
,II1,Pr1834,97;Z.Budkowa,
Odnowienie
Jagiello«skieUniwersytetuKrakowskiego(1390–1414)
,w:
DziejeUniwersytetuJagiello«skiegowlatach
1364–1764
,Kr1964,I37–44;M.Kowalczyk,
OdnowienieUniwersytetuKrakowskiegow±wietlemów
B.zJasła
,MałopolskieStudiaHistoryczne6(1964)z.3–4,23–42;ten»e,
Mowyuniwersyteckie
B.zJasła
,BiuletynBibliotekiJagiello«skiej15(1964),23–32;ten»e,
B.zJasła
,MHFS5(1965),
3–23;J.Zathey,
BibliotekaJagiello«skawlatach1364–1492
,w:
HistoriaBibliotekiJagiello«skiej
,Kr
1966,I64–66;M.Kowalczyk,
KrakowskiemowyuniwersyteckiezpierwszejpołowyXVw.
,Wr1970
(passim);M.Markowski,FPS16–17;J.Drewnowski,
Dwamodeleuczonegowtwórczo±cipierwszych
mistrzówWszechnicyKrakowskiej.Próbaanalizyporównawczejpogl¡dówB.zJasłaiStanisławaze
Skarbimierza
,StudiaiMateriałyzDziejówNaukiPolskiej,seriaA(1983)z.16,3–71.
KazimierzWójcik
BartłomiejzJasła
PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu
2
[ Pobierz całość w formacie PDF ]