Behawioryzm

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
•
B.klasyczny
–
Zało»eniaepistemologiczne
–
Zało»eniaontologiczne
•
B.teleologiczny
•
B.logikalny
•
B.operacjonistyczny
•
B.fizjologiczny
BEHAWIORYZM
(ang.behaviorlubbehaviour—zachowaniesi¦)—pocz¡tko-
wonowykierunekwpsychologii,stworzonyprzezJ.B.Watsona(1878–1958),
zajmuj¡cysi¦zachowaniemzwierz¡tiludzi,niebadaj¡cyzjawiskpsychicznych.
Obecnie(zwł.wkrajachanglosaskich)b.topsychologiaopartanametodach
nieintrospekcyjnych.
B.klasyczny.
Nowakoncepcjapsychologiiod1913(J.B.Watson),powstała
wkontek±cieideiscjentyzmu,odrzucaj¡caintrospekcj¦jakometod¦nienau-
kow¡.Przedmiotempsychologiimo»eby¢jedynieintersubiektywnieobserwo-
wanezachowaniesi¦zwierz¡tiludzi,±ci±lej:zale»no±cimi¦dzybod¹cami(S)
areakcjami(R);symbolemb.klasycznegojestschematS-R.B.odrzuciłpoj¦cie
±wiadomo±cijakonazw¦pust¡,asystemnerwowytraktowałjakoprzeka¹nik
impulsów.Wteorii,znaj¡cbod¹ce,mo»naprzewidzie¢reakcje,iodwrotnie:
znaj¡creakcje,mo»naokre±li¢charakterbod¹ców,którejewywołały.
ródła,zktórychwyrósłb.,toewolucjonizmCh.Darwina,badaniazoo-
psychologiczne(C.L.Morgan,J.Loeb,E.L.Thorndike),badaniafizjologiczne
W.M.BiechtierewaiI.P.Pawłowaorazpozytywistycznakoncepcjanauki.
Zało»eniaepistemologiczne:b.wewszelkichpostaciachopierasi¦
natezieskrajnegoempiryzmu,wgktórejtylkospostrze»eniezmysłowe(do-
±wiadczeniezewn¦trzne)dostarczawiedzyrzetelnej,natomiastnieistniejedo-
±wiadczeniewewn¦trzne,zapomoc¡któregomo»naco±wiedzie¢bezpo±rednio
ozjawiskachpsychicznych.
Zało»eniaontologiczne:1)człowiekjestwył¡czniebiologicznym
tworemewolucji(naturalizm);2)organizmzwierz¦cyiludzkijestukładem,
któregowszystkiefunkcjes¡odruchowe,człowiekniejesttupodmiotem
swoichdziała«(mechanicyzm);3)zachowaniesi¦zwierz¡tiludzijest±ci±le
zdeterminowaneprzyczynowo(determinizm);4)człowiekjestistot¡wył¡cznie
materialn¡;mi¦dzyczłowiekiemazwierz¦ciemniemaistotnejró»nicy.
Takiobrazczłowiekaznajdujemytak»euprzyrodnikówzVIw.przed
Chr.(Tales,Empedokles,Anaksymenes,Demokrytiin.);cały±wiat,wtym
tak»eczłowiek,toagregatjednorodnychcz¡stek;jesttoatomistycznyizarazem
statycznyobrazczłowieka.
WlatachtrzydziestychXXw.nabazieb.rozwin¦łysi¦tzw.teorieuczenia
si¦(±ci±lej:teoriezachowaniasi¦);głównitwórcyiprzedstawiciele:C.L.Hull,
E.C.Tolman,E.R.Guthrie,B.F.Skinneriinni.Behawiorystyczneteorie
uczeniasi¦dzielisi¦nadwiegrupy:1.uwzgl¦dniaj¡cejedynieprostezwi¡zki
bod¹caireakcji(teorieasocjacjonistyczne);2)podkre±laj¡cerol¦elementów
poznawczych,którepodwpływembod¹cówulegaj¡modyfikacjom(teorie
poznawcze).
behawioryzm
PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu
1
B.teleologiczny
(celowo±ciowy,E.C.Tolman)—wwyja±nianiuzachowa-
niasi¦bardzoistotnejestd¡»eniedocelu;celowo±¢zachowaniasi¦organizmu
poleganatym,»ed¡»yonzawszedozaspokojeniaokre±lonychpotrzeb;schemat
S-O-R(S-stimulus,O-organismus,R-reactio).
B.logikalny
—zadaniempsychologiijakonaukijestbadanierelacjilogicz-
nychmi¦dzytwierdzeniaminauk.
B.operacjonistyczny
(B.F.Skinner)—zadaniempsychologiijeststwierdze-
niekorelacjimi¦dzyobserwacjami;psychologniewyja±nia,tylkoopisujeto,co
obserwuje,inatejpodstawieprzewiduje,jakiejestprawdopodobie«stwookre-
±lonychreakcjiorganizmuwodpowiedzinaprezentacj¦bod¹ców.
B.fizjologiczny
—pomi¦dzybod¹cemareakcj¡wyst¦puj¡zmiennepo-
±rednicz¡cewpostaciprocesówneurofizjologicznych.
Klasycznyb.,redukuj¡cyzjawiskapsychicznedozwi¡zkubodziec-reak-
cja(S-R)jestdzisiajuznanyzaprzestarzały;zostałonzast¡pionyprzezneo-
behawioryzm(zwł.wUSAiAnglii).Wlatachpi¦¢dziesi¡tychwAmeryce
rozwin¦łasi¦psychoterapiabehawioralna,za±wlatachsze±¢dziesi¡tychwy-
łoniłsi¦zniejnurtterapiipoznawczej.Przedmiotemzainteresowaniapsy-
choterapeutówjestdaj¡cesi¦zaobserwowa¢zachowanieczłowieka.Terapeu-
cioorientacjibehawioralnejprzyjmuj¡,»ezaburzeniezachowaniajestzespo-
łemdezadaptacyjnychnawykówwykształconychwprocesieuczeniasi¦.Te-
rapiaukierunkowanajestnaleczeniesymptomówzapomoc¡technikopiera-
j¡cychsi¦napodstawowychprawachuczeniasi¦;wrezultaciezastosowania
technikbehawioralnychwytwarzaj¡si¦nowezwi¡zkimi¦dzybod¹camiare-
akcjami.
Bibliografia:
T.Tomaszewski,
Problemyikierunkiwspółczesnejpsychologii
,Wwa1968;
I.Kustrzeba,
Znakiznaczeniewpsychologiibehawiorystycznej
,Wwa1971;Z.Chlewi«ski,
Przemiany
wpsychologiibehawiorystycznej
,RF21(1973)z.4,131–151;
Psychoterapia(szkoły,zjawiska,techniki
ispecyficzneproblemy
),Wwa1994;A.Maryniarczyk,
Filozoficzne„obrazy”człowiekaapsychologia
,
CzK6–7(1995),77–99.
BarbaraKiere±
behawioryzm
PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu
2
[ Pobierz całość w formacie PDF ]