bezkręgowce- skrypt nr 2

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Skrypt
Bezkręgowce
poskładał do kupy: Andrzej Żondeł, materiały: Asia Strzęp, Kasia Szaraniec
Symetria dotyczy ułożenia struktur organizmu względem osi ciała.
Płaszczyzna symetrii dzieli ciało na 2 identyczne połowy
TYPY SYMETRII:
●
brak
(ameba, gąbki,ślimaki). Brak polaryzacji ciała. Nie możemy określić gdzie jest przód, tył, strona brzuszna
i grzbietowa.
●
symetria sferyczna
– występuje u zwierząt mających kształt kuli. W symetrii sferycznej występuje
nieskończona ilość płaszczyzn symetrii, dzielących na 2 różne połowy. Płaszczyzna symetrii zawsze
przechodzi przez środek. Brak polaryzacji ciała.
●
symetria promienista
(radialna) – występuje u zwierząt które mają kształt walca lub dysku. W przypadku
tego rodzaju symetrii nie wyróżnia się przodu i tyłu ciała. U zwierząt tych występuje jedna oś zwana
osią
oralno-aboralną
■
idealna – u niektórych gąbek oraz polipów. U zwierząt tych występuje nieograniczona ilość
płaszczyzn symetrii, pod warunkiem że płaszczyzny symetrii biegną przez oś oralno-aboralną
■
dwupromienista – koralowce, żebropławy
■
czteropromienista – meduzy i polipy krążkopławów
■
pieciopromienista – rozgwiazdy z pięcioma
■
wielopromienista – rozgwiazdy z wieloma ramionami
●
symetria dwuboczna
– występuje u większości zwierząt. Wyróżniamy jedną płaszczyznę symetrii, zwaną
płaszczyzną strzałkową
która dzieli ciało na 2 połowy. Główna oś wyznacza przód i tył ciała.
U ameb i gąbek brak symetrii jest cechą pierwotną. U ślimaków (brzuchonogów) brak symetrii jest cechą wtórną.
TYPY PRZEKROJÓW:
●
przekrój podłużny
- dzieli ciało na część lewą i prawą. Szczególnym przypadkiem przekroju podłużnego jest
przekrój strzałkowy, który dzieli ciało na 2 równe połowy.
●
przekrój poprzeczny
- biegnie prostopadle do głównej osi ciała
●
przekrój czołowy (frontalny)
- biegnie w płaszczyźnie czołowej (prostopadłej do strzałkowej) i dzieli ciało na
stronę brzuszną i grzbietową
Komórki jajowe dzielimy ze względu na ilość żółtka. Zwykle jest ono nierównomiernie rozmieszczone, dlatego jaja
posiadają
oś animalno-wegetatywną.
Na biegunie wegetatywnym zgromadzone jest żółtko, czyli materiał
wegetatywny dla zarodka.
TYPY KOMÓREK JAJOWYCH:
Podział ze względu na ilość żółtka:
●
jaja alecytalne
– bez żółtka (ssaki łożyskowe)
●
oligolecytalne
– ubogie w żółtko (lancetnik, jeżowce)
●
mezolecytalne
- (płazy)
●
polilecytalne
– dużo żółtka (owady, ptaki)
Podział ze względu na rozmieszczenie żółtka:
●
izolecytalne
– żółtko rozmieszczone równomiernie (jeżowce)
●
telolecytalne
– żółtko na jednym biegunie (ptaki)
●
centrolecytalne
– żółtko w centrum (owady)
Bruzdkowanie –
pierwszy etap rozwoju zarodkowego podczas
którego zachodzą intensywne podziały zapłodnionej lub
pobudzonej do partenogenezy kom. jajowej. W wyniku
bruzdkowania powstaje zarodek wielokomórkowy, złożony z
wielu
blastomerów.
Na przebieg bruzdkowanie decydujący
wpływ ma ilość i rozmieszczenie żółtka. Najistotniejszym
skutkiem tego procesu jest segregacja cytoplazmy, gdyż do
różnych rejonów zarodka trafia cytoplazma o różnych
właściwościach.
TYPY BRUZDKOWANIA:
Podział ze względu na przebieg bruzd podziałowych:
●
bruzdkowanie całkowite
– procesowi temu ulegają
kom. jajowe nie zawierające żółtka, lub zawierające jego
 małe lub średnie ilości.
Bruzdkowanie całkowite dzielimy ze względu na wielkość blastomerów:
■
b. równomierne (strzykwy)
Jaja strzykwy zawierają niewielkie ilości żółtka rozmieszczonego równomiernie, dlatego blastomery
także są równomierne
■
b. nierównomierne (lancetnik, jeżowce)
U lancetnika występuje dużo żółtka w biegunie wegetatywnym, dlatego w wyniku bruzdkowania
powstają mikromery w biegunie animalnym i makromery w biegunie wegetatywnym.
mikromery
makromery
●
bruzdkowanie częściowe
– zachodzi w kom. jajowych polilecytalnych, gdyż żółtko
uniemożliwia całkowity podział komórki. Powstają blastomery niekompletne, gdyż bruzdy
dochodzą tylko do żółtka.
■
Bruzdkowanie tarczowe – (u ptaków, gadów). Jaja
ptaków są skrajnie telolecytalne, czyli żółtko wypełnia
większą część jaja, a cytoplazma pozbawiona jaja
występuje na biegunie animalnym. Bruzdy powstają w
rejonie bieguna animalnego, a zarodek nosi nazwę
tarczki zarodkowej.
■
Bruzdkowanie częściowo-powierzchniowe – występuje w
jajach centrolecytalnych (np. u owadów). Po podziale
jądra nie występuje podział cytoplazmy, a w konsekwencji tego powstaje zarodek który ma charakter
syncytium. Następuje kilka serii podziałów jąder kom. , po czym jądra zaczynają przemieszczać się
do cytoplazmy powierzchniowej, która jest pozbawiona żółtka. Jądra układają się pod błoną kom. i
jest to stadium blastodermy syncytialnej. Część jąder pozostaje w masie żółtka i powstają z nich kom.
żółtkowe, które będą trawić żółtko. Część jąder która leży na biegunie tylnym (wegetatywnym)
przekształci się w komórki prapłciowe. Następnie zachodzi zjawisko celularyzacji, czyli tworzenia błon
komórkowych i powstawania kom. w cytoplazmie powierzchniowej. W konsekwencji zarodek
zbudowany jest z jednej powierzchniowej warstwy komórek czyli tzw. blastodermy oraz centralnej
masy żółtka. Zarodek w tym stadium to blastoderma komórkowa.
Podział ze względu na ułożenie blastomerów względem siebie:
●
bruzdkowanie promieniste
– (u jeżowców, lancetnika, strzykw). Określane jest jako
regulacyjne i niezdeterminowane gdyż losy blastomerów ustalane są relatywnie późno. W
procesie tym kolejne blastomery ułożone są jeden na drugim.
●
bruzdkowanie spiralne
– (u pierścienic, mięczaków). Określane jako mozaikowe i
zdeterminowane, gdyż losy blastomerów ustalane są bardzo wcześnie. W procesie tym
następuje skręcenie wrzeciona podziałowego o 45 stopni, i blastomery skręcone są o ten sam
kąt. U większości zwierząt występuje skręt w prawo
W czasie bruzdkowania zwiększa się liczba kom. ale nie zwiększa się objętość zarodka.
Blastulacja
– etap rozwoju zarodka, który prowadzi do powstania jednowarstwowego pęcherzyka, zwykle
posiadającego wewnątrz jamę –
blastocel,
jest to pierwotna jama ciała wypełniona płynem. Taka budowa zarodka
umożliwia ruchy komórek w czasie następnego etapu rozwoju, czyli w fazie gastrulacji.
TYPY BLASTUL:
●
celoblastula
(u strzykw, jeżowców, lancetnika). Typowo wykształcona blastula czyli jednowarstwowy
pęcherzyk z jamą w środku. Powstaje w wyniku bruzdkowania całkowitego, równo lub nierównomiernego.
●
dyskoblastula
(u ptaków)
●
stereoblastula
(u parzydełkowców)
●
peryblastula
(u owadów)
Gastrulacja –
etap rozwoju zarodkowego w czasie którego część blastomerów przemieszcza się do wnętrza blastuli, i
zostaje objęta przez komórki które pozostają na powierzchni zarodka. W czasie gastrulacji następuje ruch komórek i
zmiana ich położenia w zarodku
Wyróżniamy 2 etapy gastrulacji:
1.
Etap tworzenia endodermy i ektodermy.
W tym etapie powstaje zarodek dwuwarstwowy, a powstałe
warstwy to tzw. listki zarodkowe.
a) Inwaginacja – (wpuklenie) w celoblastuli
ektoderma
prajelito
blastocel
biegun wegetatywny
endoderma
b) ingresja – (migracja) w celoblastuli
c) delaminacja – (rozwarstwienie) w celoblastuli
d) epibolia – (obrastanie) w stereoblastuli
e) inwolucja – w dyskoblastuli
[ Pobierz całość w formacie PDF ]