Bałucki - Grube ryby

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
MICHAŁ BAŁUCKI,
GRUBE RYBY
(BN) oprac. Tomasz Weiss
LEGENDA HISTORYCZNOLITERACKA O MICHALE BAŁUCKIM
Urodził si
ħ
29 wrze
Ļ
nia 1837 r., nale
Ň
ał do pokolenia przedburzowców. Ostatnie lata jego
Ň
ycia
przypadły na okres Młodej Polski, kiedy zacz
Ģ
ł by
ę
ostro krytykowany – popełnił samobójstwo.
Bałucczyzna to postawa
Ň
yciowa bohaterów jego komedii. Zarzucano mu,
Ň
e jego postacie s
Ģ
przeci
ħ
tne, o w
Ģ
skich horyzontach i filisterskich ambicjach.
Pó
Ņ
niej dulszczyzn
Ģ
nazywano filisterstwo obyczajowe i intelektualne oraz moraln
Ģ
obłud
ħ
.
Biografia przedburzowca
Bałucki urodził si
ħ
w Krakowie, jako syn Józefa – krawca i Marii z domu Kochman – neofitki
(Michał interesował si
ħ
pó
Ņ
niej kwesti
Ģ
Ň
ydowsk
Ģ
).
Sko
ı
czył gimnazjum
Ļ
w. Anny i w 1857 r. wst
Ģ
pił na wydział filozoficzny UJ. Studiował
matematyk
ħ
i przyrod
ħ
, potem filologi
ħ
.
 
współpracował z „czerwonymi”: Józefem Szujskim i Alfredem Szczepa
ı
skim
 
działał w studenckim stowarzyszeniu literackim z m.in. Edwardem Lubowskim, Janem
Kantym Turskim i Józefem Szujskim (potem doł
Ģ
czyli muzycy, aktorzy i studenci Szkoły
Sztuk Pi
ħ
knych, np. Jan Matejko, Artur Grottger, Wł.
ņ
ele
ı
ski, Franciszek Wyspia
ı
ski)
 
Bałucki pisał wiele program. artykułów do lwowskiej „Czytelni dla Młodzie
Ň
y” (1860-61)
 
obok Szczepa
ı
skiego był uwa
Ň
any za ideologa najbardziej „czerwonego”
Najwa
Ň
niejsze pogl
Ģ
dy przedburzowców:
 
radykalna postawa demokratyczna: konieczno
Ļę
zrównania stanów wobec prawa i
przemiany
Ļ
wiadomo
Ļ
ci szlachty i arystokracji wobec chłopów
 
niech
ħę
do instytucji i przekona
ı
feudalnych
 
pot
ħ
pienie samochwalstwa narodowego, marnotrawstwa, braku wytrwało
Ļ
ci w realizacji
zada
ı
, powierzchowno
Ļ
ci zasad demokratycznych, nawet w
Ļ
ród „młodych”
 
sprzeciw wobec idei mesjanizmu; powstanie to dobrze skalkulowany i konkretny czyn
 
w literaturze: powie
Ļę
jako gatunek najwy
Ň
szy, który mo
Ň
e podda
ę
analizie społecze
ı
stwo;
gł. powie
Ļę
realistyczna, o wyrazistej tezie ideowej (obrona praw człowieka, walka z
przes
Ģ
dami, ze zbrodni
Ģ
, ma umoralnia
ę
, wzmacnia
ę
)
ã
prekursorstwo wobec powie
Ļ
ci
tendencyjnej propagowanej przez Orzeszkow
Ģ
w 1866
W 1860 r. policja uniemo
Ň
liwiła Bałuckiemu otrzymanie posady w gimnazjum. Przerwał studia i
zatrudnił si
ħ
jako guwerner w Jasionce pod Rzeszowem!
Publikował w pismach lwowskich wiersze, opowiadania, artykuły: „Dziennik Literacki”, „Czytelnia
dla Młodzie
Ň
y”.
W 1861 r. wrócił do Krakowa na studia i zacz
Ģ
ł współprac
ħ
z pismem dla kobiet „Niewiasta”.
W 1862 r. przeszedł zapalenie opon mózgowych, po czym pracował jako nauczyciel w
Cz
ħ
stochowie.
W czasie powstania działał w konspiracji, a z Wł. Ludwikiem Anczycem redagował „Kosyniera”.
Aresztowano go w pa
Ņ
dzierniku 1863, potem w grudniu (rok był u „
Ļ
w. Michała”).
W 1866 r. ze Szczepa
ı
skim wydawał tygodnik dla kobiet „Kalina”.
W 1869 r. pisał kronik
ħ
Tygodnik krakowski
do „Kraju”, pisma „czerwonego ksi
ħ
cia”, Adama
Sapiehy. Było to pismo demokratyczne, broniło tradycji powsta
ı
i idei jedno
Ļ
ci narodowej przeciw
konserwatywnym sta
ı
czykom.
1
Bałucki zerwał z „Krajem”, bo zbyt ingerowano w jego teksty. Zwi
Ģ
zał si
ħ
ze
Ļ
rodowiskiem
aktorskim. Rozpocz
ħ
ła si
ħ
jego sława jako komediopisarza.
Polowanie na m
ħŇ
a
(1865) to jego debiut dramatyczny.
Radcy pana radcy
(1869) to pierwsza komedia, która osi
Ģ
gn
ħ
ła sukces.
Od 1870 r. pisał co najmniej jedn
Ģ
komedi
ħ
rocznie.
W 1876 r. o
Ň
enił si
ħ
z aktork
Ģ
, Kalikst
Ģ
Ę
wikli
ı
sk
Ģ
– zmarła po roku.
W 1879 r. o
Ň
enił si
ħ
z Eufemi
Ģ
ĺ
liwi
ı
sk
Ģ
, córk
Ģ
krakowskiego
Ļ
lusarza. Zamieszkali na
Zwierzy
ı
cu, Bałucki nie podtrzymywał dawnych znajomo
Ļ
ci.
W 1884 r. przyjaciele urz
Ģ
dzili mu jubileusz na 25-lecie działalno
Ļ
ci. Dopiero modernizm przyniósł
zmian
ħ
, wszyscy si
ħ
od niego odsun
ħ
li.
17 pa
Ņ
dziernika 1901 r. Bałucki odebrał sobie
Ň
ycie.
TWÓRCZO
ĺĘ
EPICKA BAŁUCKIEGO DO ROKU 1870
Pod znakiem powstania styczniowego
Bałucki zaczynał od poezji (
Poezje
, 1874), ale mało oryginalnej, trzeciorz
ħ
dnej.
Poemat
Bez chaty
zyskał uznanie ze wzgl
ħ
du na tre
Ļ
ci demokratyczne i rewolucyjne.
Pisał teksty publicystyczne. Jego ideowe credo zawiera tekst
Nasze grzechy
:
 
atakował sceptycyzm młodych, lenistwo, marnotrawstwo, brak wytrwało
Ļ
ci
 
propagował prac
ħ
organiczn
Ģ
i nieustanny, nawet pocz
Ģ
tkowo nieefektywny wysiłek, który
zbuduje podstawy przyszłej Polski
 
walczył z wadami narodowymi, t
ħ
pił samochwalstwo narodowe
 
postulował zrównanie stanów wobec prawa, przemian
ħ
społecznej
Ļ
wiadomo
Ļ
ci, atakował
wielkopa
ı
skie nawyki szlachty
Jego studia filologiczne zaowocowały rozprawk
Ģ
Ksi
Ģ
dz Marek (Juliusza Słowackiego)
:
 
uwa
Ň
ał,
Ň
e Słowacki jest poet
Ģ
obecnej i przyszłej chwili
 
wg niego stworzył Słowacki wizj
ħ
Polski demokratycznej, tak wła
Ļ
nie odbierano twórczo
Ļę
wieszcza w Galicji przed 1863 r. – jako wyraz demokratycznych idei i wezwanie do walki
 
pomijał (jak wszyscy w Galicji wówczas) mistycyzm, który był „ołowiem na czyny”
W recenzji
Wielkich pocz
Ģ
tków
Jana Kantego Turskiego potwierdził program literacki – powie
Ļę
realistyczna, współczesna, z tez
Ģ
miała spełnia
ę
rol
ħ
wychowawcz
Ģ
. Tej idei trzymał si
ħ
do ko
ı
ca,
cho
ę
po 1870 r. oczywi
Ļ
cie zmieni
ę
nieco tre
Ļ
ci (z walki zbrojnej na walk
ħ
prac
Ģ
).
Młodzi i starzy
(1866) to powie
Ļę
wyra
Ņ
nie tendencyjna – przypomina, jak kształtowała si
ħ
ideologia czerwonych w opozycji do starych.
Podobne s
Ģ
nowele:
Niewie
Ļ
cia siła
– o powstaniu styczniowym, konformizmowi szlachty
przeciwstawia patriotyzm chłopów;
Za pó
Ņ
no
– lekarz jest bohaterem pozytywnym;
Komedia za
krat
Ģ
– satyra na tchórzostwo i lojalizm w czasie powstania (bohater ucieka przed powstaniem,
zostaje przypadkowo aresztowany jako emisariusz, chwali si
ħ
potem swoimi zasługami dla kraju).
Przebudzeni
– powie
Ļę
pisana w czasie powstania, udowadnia,
Ň
e oboj
ħ
tno
Ļę
chłopów jest win
Ģ
postawy szlachty; wida
ę
niech
ħę
do kleru (ksi
Ģ
dz obdziera ubogich chłopów).
ņ
ycie w
Ļ
ród ruin
– powie
Ļę
; powstanie trzeba uzna
ę
za rzecz zamkni
ħ
t
Ģ
i znale
Ņę
drog
ħ
wyj
Ļ
cia z
ruin –
Ļ
wiadectwo zmiany taktyki całego obozu czerwonych.
2
Kronikarz. Nowa taktyka działania po kl
ħ
sce powstania
Tygodnik krakowski
drukowany był w „Kraju” przez trzy lata (1869-71).
Pogl
Ģ
dy Bałuckiego s
Ģ
konsekwentnie demokratyczne.
 
wiele miejsca po
Ļ
wi
ħ
ca walce ze sta
ı
czykami: atakuje ich lojalizm, tchórzostwo,
zadowolenie z minimalnych ust
ħ
pstw Austrii na rzecz Galicji, boleje nad utrat
Ģ
jedno
Ļ
ci i
wielko
Ļ
ci narodowej
 
sugerował,
Ň
e praca organiczna wg partii rz
Ģ
dz
Ģ
cej jest „ograniczn
Ģ
” – wyklucza
demokratyzm, patriotyzm, d
ĢŇ
enia niepodległo
Ļ
ciowe (a wła
Ļ
nie te idee powinna
realizowa
ę
)
 
krytykował tchórzostwo mieszczan, którzy sprzeciwiali si
ħ
manifestacji narodowej
(uroczysty pogrzeb Kazimierza Wielkiego, którego grób odkryto), a szli na nabo
Ň
e
ı
stwo
patriotyczne, gdy hrabia równie
Ň
w nim uczestniczył
 
ubolewał,
Ň
e zapomniano o ojczy
Ņ
nie, zadowolono si
ħ
autonomi
Ģ
Galicji; nikt nie poszedł
na przedstawienie
Ojczyzna
o walce Flamandów przeciw uciskowi Hiszpanów –
społecze
ı
stwo nie widziało ju
Ň
aluzji do losów Polski
Pisze te
Ň
Bałcki o obyczajach i stosunkach w Krakowie: o pozycji kleru, o snobizmach, o
działalno
Ļ
ci politycznej reprezentantów Galicji w sejmie (~ Boy
Znaszli ten kraj?
).
TWÓRCZO
ĺĘ
EPICKA BAŁUCKIEGO PO ROKU 1870
W 1871 r. Bałucki wybiera samotno
Ļę
i zrywa współprac
ħ
z „Krajem”.
O kawał ziemi
(1872) – powie
Ļę
bez w
Ģ
tków powsta
ı
czych. Młody Szmidt wraca do kraju po 15
latach i zastaje wielkie zmiany, kwitnie przemysł. Ziemianin-konserwatysta nie chce sprzeda
ę
mu
kawałka ziemi pod budow
ħ
fabryki, bo dra
Ň
ni go widok kominów. Ludzko
Ļę
dzieli si
ħ
na
pracowitych i pró
Ň
niaków. Pot
ħ
pia nieprodukcyjny charakter sztuki. Sztuka ma odbija
ę
Ň
ycie jak
zwierciadło i apoteozowa
ę
ludzi pracy. Baron nawraca si
ħ
na pozytywizm.
ã
Naiwny optymizm by
ę
mo
Ň
e jest zamierzony – autor pisał dla niezbyt wykształconych
czytelników, mieszczan z Galicji.
Błyszcz
Ģ
ce n
ħ
dze
(1870) – krytyka arystokracji jako klasy paso
Ň
ytniczej, zdemoralizowanej i
demoralizuj
Ģ
cej. Hrabia Maurycy, jako wysoko urodzony, wykorzystuje wszystkich naokoło; jego
siostra woli i
Ļę
do klasztoru, ni
Ň
wyj
Ļę
za człowieka z ni
Ň
szej klasy społecznej. Ubogi Józef prac
Ģ
i
wytrwało
Ļ
ci
Ģ
dorabia si
ħ
tytułu adwokata i własnej kancelarii. Ma rodzin
ħ
.
ņ
yje oszcz
ħ
dnie,
kolegom udziela po
Ň
yczek, ale domaga si
ħ
terminowych spłat.
ã
Znów zestawione s
Ģ
dwa charaktery: czarny i biały. Józef ma tyle cech ulubionych przez
ideologów pracy organicznej,
Ň
e staje si
ħ
odpychaj
Ģ
co zimny.
Czy rok 1880 jest przełomem w twórczo
Ļ
ci Bałuckiego?
Kolejne powie
Ļ
ci:
Z obozu do obozu
(1874) i
Byle wy
Ň
ej
(1875) – Tomasz Baryłkiewicz to
konserwatywny rzemie
Ļ
lnik, zakład zało
Ň
ył z posagu
Ň
ony, lekcewa
Ň
y prac
ħ
, chce by
ę
traktowany
jak arystokrata cechowy; Andrzej Dylski doszedł do wszystkiego swoj
Ģ
prac
Ģ
, mimo
Ň
e cechy go
ograniczały, po ustawie umo
Ň
liwiaj
Ģ
cej otwieranie zakładów na podstawie patentów (1859)
otworzył własny zakład, ale zniszczył go przemysł; Józef, jego syn, nie zostaje lekarzem, ale
rzemie
Ļ
lnikiem i podnosi zakład na wy
Ň
szy poziom organizacji i fachowo
Ļ
ci; drugi syn, Jan, zostaje
adwokatem, a jego celem jest bogactwo i wysoka pozycja społeczna, ale ostatecznie popada w
kłopoty i popełnia samobójstwo.
ã
Rzemiosło gin
Ģ
ce z powodu swego konserwatyzmu, mo
Ň
e by
ę
uratowane przez
Ļ
wiatłych
reformatorów, którzy b
ħ
d
Ģ
mogli skutecznie konkurowa
ę
z przemysłem. Bałucki przestrzega przed
przesadn
Ģ
ambicj
Ģ
– dobry rzemie
Ļ
lnik nie ust
ħ
puje lekarzowi, a bywa nawet lepszy od adwokata.
3
Schematy powie
Ļ
ci: proste intrygi, kontrast postaw, sensacyjne i melodramatyczne w
Ģ
tki.
Nie jest to dowód na prymitywny warsztat autora, ale
Ļ
wiadomy zabieg, dostosowanie
Ļ
rodków
do mo
Ň
liwo
Ļ
ci odbiorcy. Powie
Ļ
ciopisarz ma by
ę
nauczycielem uszlachetniaj
Ģ
cym.
1881: tom opowiada
ı
z lat 1878-80
Typy i obrazki krakowskie
i powie
Ļę
Pa
ı
skie dziady
–
hrabiowie galicyjscy Gilscy s
Ģ
typowymi paso
Ň
ytami, filantropi
ħ
uprawiaj
Ģ
tylko przez wzgl
Ģ
d na
mod
ħ
; Linowscy s
Ģ
biedni, ale
Ň
yj
Ģ
na wzór Gilskich; hrabina robi sobie kochanka z młodego
Linowskiego, który po jej
Ļ
mierci kradnie jej maj
Ģ
tek i trafia do wi
ħ
zienia; oszpecona osp
Ģ
córka
Linowskich wychodzi za rzemie
Ļ
lnika i w jej domu znajduje azyl zrujnowany, pozbawiony
wsparcia protektorów i nigdy nie pracuj
Ģ
cy Linowski.
Twórczo
Ļę
epicka z wy
Ň
szymi ambicjami literackimi. Konsekwencja ideowa pisarza
Go
Ļę
niespodziewany
– ambitna nowelka pełna humoru i ironii. Problem paso
Ň
ytniczej szlachty.
Do kraju
(1882) – nowela. Emigrant wraca po latach do rodzinnego kraju, ale nie mo
Ň
e znale
Ņę
pracy, wyprzedaje si
ħ
i musi wróci
ę
do Szwajcarii.
Dwie wizyty jego Ekscelencji
– opowiadanie. Dygnitarz z Wiednia, zwolennik lojalizmu wobec
Austrii odwiedza szlacheck
Ģ
rodzin
ħ
w kraju. Za pierwszym razem nie przyznaj
Ģ
si
ħ
do niego, za
drugim jednak jest ju
Ň
witany wylewnie – pogl
Ģ
dy polityczne szlachty s
Ģ
chwiejne i interesowne.
Pan burmistrz z Pipidówki
(1886) – Poci
ħ
glewicz, sensowny człowiek, zostaje burmistrzem
Pipidówki i wszystko jest dobrze do czasu jego wyjazdu do Krakowa, gdzie zaraził si
ħ
mani
Ģ
wielko
Ļ
ci i zakochał w arystokratce Pulcherii. Pomaga jej zyska
ę
głosy dla ksi
ħ
cia Szczuki, który z
Pipidówk
Ģ
nie ma nic wspólnego. Ksi
ĢŇħ
wygrywa, a Pulcheria wyje
Ň
d
Ň
a z Pipidówki.
ã
Snobizm na arystokracj
ħ
i szlacht
ħ
jako ci
ħŇ
ka przywara galicyjskiego mieszcza
ı
stwa. Pisarz
atakuje mani
ħ
zdobywania za pieni
Ģ
dze arystokratycznych tytułów.
Nowele
(1887), m.in.
Szpital wariatów
i
Profesorka
.
Pami
ħ
tnik Munia
(1899) – powie
Ļę
satyryczna z kluczem. Skrytykował rewolucj
ħ
obyczajow
Ģ
i
estetyczn
Ģ
cyganerii Przybyszewskiego.
Po 1880 r. Bałucki nadal krytykował szlacht
ħ
i kler, ale nie lansuje ju
Ň
pozytywnych bohaterów
typu Szmidta, bezkompromisowych realizatorów ideałów pozytywizmu (
O kawał ziemi
,
Byle
wy
Ň
ej
). Obserwacja rozwoju stosunków typowych dla umacniaj
Ģ
cego si
ħ
kapitalizmu napawa
pisarza l
ħ
kiem i niech
ħ
ci
Ģ
(
250 000
, 1882;
W
Ň
ydowskich r
ħ
kach
, 1884;
Przekl
ħ
te pieni
Ģ
dze
, 1899).
Pojawia si
ħ
te
Ň
strach przed działaczem socjalistycznym. Cały czas jednak wierzył w misj
ħ
wychowawcz
Ģ
powie
Ļ
ci i został wierny gł. przesłankom ideologii pozytywizmu.
BAŁUCKI KOMEDIOPISARZ
Debiut:
Polowanie na m
ħŇ
a
(1865).
Radcy pana radcy
(1869) – mało rozgarni
ħ
ty mieszczanin Piotr zostaje radc
Ģ
. Ma zajmowa
ę
si
ħ
sprawami prywatnymi, bo one składaj
Ģ
si
ħ
na dobro publiczne ;). Fabuła porzuca działalno
Ļę
nowego radcy, a skupia si
ħ
na romansach podstarzałej
Ň
ony Piotra i kłopotach jego córki,
Eufrozyny, która chce wyj
Ļę
za m
ĢŇ
, ale konkurentem jest łowca posagów, Zdzisław. W finale
Ň
ona-kokietka zostaje ukarana, a córka wychodzi za młodego, dobrego człowieka.
Na łonie natury
(1871),
Pracowici pró
Ň
niacy
(1871).
Emancypowane
(1873) – Adelajda Frazesowiczowa jest quasi-emancypantk
Ģ
, chce po prostu
zyska
ę
rozgłos. Córk
ħ
chce wyda
ę
za starego Januarego, bo on ma stosunki w prasie. Dom i rodzina
jej nie obchodz
Ģ
.
ã
Prus te
Ň
wybierał godne pot
ħ
pienia przejawy emancypacji.
4
Komedie z o
Ļ
wiat
Ģ
(1876) – chłop Bła
Ň
ek uczy si
ħ
czyta
ę
sam powodowany
ŇĢ
dz
Ģ
wiedzy. Staje si
ħ
przedmiotem rozgrywek i
Ļ
lepego kultu – pokazuje si
ħ
go na wiecach jako dowód, jak wiele robi
si
ħ
dla o
Ļ
wiaty ludu. Tymczasem szlachta nie zajmuje si
ħ
wcale o
Ļ
wiecaniem ludu. Nauczyciel bez
skutku dopomina si
ħ
o fundusze na podstawowe potrzeby szkoły.
Krewniaki
(1879) – kiedy Feliks Lubowicz został dyrektorem banku, jego krewni natychmiast
zacz
ħ
li si
ħ
przymila
ę
i walczy
ę
mi
ħ
dzy sob
Ģ
o synekur
ħ
. Znacz
Ģ
ce nazwiska to chwyt ulubiony
Bałuckiego. Jak u Fredry pełno tu intryg, niespodzianek i nagłych zwrotów oraz pary zakochanych,
których losy zale
ŇĢ
od rozwi
Ģ
zania konfliktu. Szlachcic Wiwandowski twierdzi,
Ň
e gdy braknie mu
pieni
ħ
dzy, zostanie dyrektorem, inni b
ħ
d
Ģ
pracowa
ę
, a on ozdobi placówk
ħ
swoj
Ģ
osob
Ģ
.
Wierno
Ļę
ideologii rodzajem konserwatyzmu
Utwory Bałuckiego maj
Ģ
staro
Ļ
wieck
Ģ
konstrukcj
ħ
: schematyzm intrygi, qui pro quo, roli
zakochanych par w rozwi
Ģ
zaniu konfliktu, bohaterów o znacz
Ģ
cych nazwiskach.
Nie znaczy to jednak,
Ň
e autor nie tropił kłamstwa i obłudy i nie pot
ħ
piał grzechów. Przez swój styl
był po prostu mniej wiarygodny.
S
Ģ
siedzi
(1880) – szlachta to ludzie głupi, niegospodarni, pró
Ň
ni i nieodpowiedzialni. Gdy
Radoszewski bankrutuje na skutek niegospodarno
Ļ
ci i podejmowania panów s
Ģ
siadów, nikt mu nie
pomaga. Zamiast poda
ę
jako kandydata na posła jednego z nich, Ratułowicza, wybieraj
Ģ
hrabiego z
Wiednia, bo podejmuje on ich na swych dworze. Powszechnie uwa
Ň
any za skner
ħ
Protaszewicz jest
w rzeczywisto
Ļ
ci wzorem dobrego i pomocnego gospodarza.
G
ħ
si i g
Ģ
ski
(1882) – przedmiotem ataku s
Ģ
kobiety-g
ħ
si,
Ň
yj
Ģ
ce bezmy
Ļ
lnie, bez celu, id
Ģ
ce za
mod
Ģ
, zło
Ļ
liwe i uparte. S
Ģ
g
ħ
si-ambasadorki sztuki, g
ħ
si-dewotki, g
ħ
si-arystokratki. Ciocia Belcia
z Wiednia zaje
Ň
d
Ň
a do ubogich krewnych, Kłopotkiewiczów, i jest przyczyn
Ģ
wielu nieszcz
ħĻę
.
Bałucki daje do zrozumienia,
Ň
e dziewczyna powinna co
Ļ
umie
ę
(a jest przeciwny emancypacji!),
bo Joasia Kłopotkiewiczówna o mały włos nie pada łupem bawidamka, ulubie
ı
ca cioci-g
ħ
si.
Dom otwarty
(1883),
Bilecik miłosny
i
Pi
ħ
kna
Ň
onka
(1884),
Mój dziennik
(1887),
O Józi
ħ
(1888).
Ci
ħŇ
kie czasy
(1889) – krytyka snobizmu szlachty, która pozuje na arystokracj
ħ
i jej stosunku do
ludu, który przybrał form
ħ
powierzchownej ludomanii.
Klub kawalerów
(1890),
Flirt
(1892),
Kili
ı
ski
(1892),
Bajki
(1894),
Ciepła wdówka
(1895).
Próba podsumowania
1. Społecznikowska, obywatelska pasja demokraty, ideologa czerwonych z lat 60., patrioty i
przeciwnika lojalizmu.
2. Bałucki to nie tylko pisarz mieszcza
ı
ski, pisze te
Ň
o szlachcie i arystokracji.
3. Intryga jest coraz bardziej zawiła, ale zawsze logicznie prowadzi do rozwi
Ģ
zania.
4. Komedie tworzone staro
Ļ
wieck
Ģ
technik
Ģ
s
Ģ
podporz
Ģ
dkowane dydaktyce.
5. Komedie s
Ģ
dla widza popularnego, st
Ģ
d nie brak tu farsy i groteski.
6. Nie budował charakterów psychologicznych, kreował typy.
7. Wracał do tych samych problemów, nie pogł
ħ
biaj
Ģ
c ich analizy.
8. Połowa jego komedii to tematyczne błahostki, bez ambicji dydaktycznych.
„GRUBE RYBY” (premiera: 27 VIII 1881 w teatrzyku ogródkowym „Belle Vue” w Warszawie)
Tekst ma wysokie walory sceniczne, bo nie ci
ĢŇĢ
na nim społeczne cele i ambicje.
Konflikt komediowy nie jest oryginalny (Fredro
Damy i huzary
). Bałucki nie zrezygnował ze
schematów qui pro quo, groteski i farsy.
Walor komedii tkwi w (1) mistrzowskim operowaniu zdarzeniami, (2) aran
Ň
owaniu efektów
komicznych i w (3) scenicznych zaletach postaci.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]